Sve nacionalne manjine u Srbiji beleže pad nataliteta, pa i najbrojnije: Mađara ima za 40.000 manje nego na prethodnom popisu.

Sudeći prema broju članova grupa na socijalnim mrežama koje nose jugonostalgične nazive, kao što su „Dobra stara vremena”, „Osamdesete su bile godine” i „Jugoslavija – naša jedina država”, više od sto hiljada osoba s nostalgijom se priseća odrastanja u zemlji koja se prostirala od Vardara pa do Triglava. Međutim, poslednji popis stanovništva svedoči da u Srbiji živi svega 23.303 Jugoslovena – čak 57.418 manje nego 2002. godine. Najveći broj Jugoslovena evidentiran je prilikom popisa stanovništva 1981. godine, a na pretposlednjem popisu stanovništva 2002. godine „jugovići” su bili četvrta po brojnosti nacionalna manjina u Srbiji.

Međutim, Jugosloveni nisu jedina nacionalna manjina koja nestaje. Istraživanje dr Aleksandra Kneževića, docenta na Geografskom fakultetu u Beogradu, pokazalo je da su Bošnjaci jedina nacionalna manjina čija se brojnost povećala između dva popisa stanovništva. Naime, popis iz 2011. godine pokazao je da je Bošnjaka za oko 8.000 više nego 2002. godine.

– Demografski pokazatelji su neumoljivi: sve nacionalne manjine u Srbiji beleže pad nataliteta. Čak su i Romkinje i Albanke ušle u demografsku tranziciju i počele manje da rađaju. Romske žene i dalje rađaju više nego Srpkinje, ali daleko manje nego njihove majke i bake. Najbrojnija nacionalna manjina u Srbiji su Mađari, ali i njihov broj opada zbog negativnog prirodnog priraštaja. Njih je za 40.000 manje u odnosu na prethodni popis stanovništva. Zanimljivo je da Mađari u Srbiji rađaju manje nego njihovi sunarodnici koji žive u Mađarskoj. Treba podsetiti da je negativni prirodni priraštaj počeo 1989. u Vojvodini, a tri godine kasnije u centralnoj Srbiji – podseća dr Aleksandar Knežević i dodaje da su Vlasi, Mađari, Slovenci, Nemci i Jevreji etničke manjine s najmanjim prirodnim priraštajem.

Poslednji popis pokazao je da nacionalne manjine čine 12 odsto stanovništva Srbije a, nakon Mađara, najbrojnija nacionalna manjina su Romi (147.604), Bošnjaci (145.278), Hrvati (57.900) i Slovaci (52.750). Takođe, treba imati na umu da su Bošnjaci uvedeni u klasifikaciju popisa tek 2002. godine i da se jedan broj pripadnika islamske veroispovesti danas izjašnjava kao Bošnjaci, a drugi kao Muslimani. Zabunu prilikom tumačenja popisnih podataka može da unese i činjenica da su od popisa 1971. godine Ukrajinci prikazivani odvojeno od Rusina, a Bunjevci i Šokci su od popisa 1991. godine prikazivani odvojeno od Hrvata, dok je uvođenje Egipćana i Aškalija uticalo i na broj deklarisanih Roma, odnosno Albanaca.

Maternji jezik mnogo je jači i objektivniji pokazatelj etničke pripadnosti nego izjašnjavanje o nacionalnoj pripadnosti: prilikom popisa 1961, svega 1.368 osoba deklarisalo se kao Vlasi, dok je čak 106.656 njih reklo da im je vlaški maternji jezik

– Nacionalna pripadnost u demografskoj statistici je složeno i relativno pitanje. Naša statistika ne operiše pojmom pravne i etničke nacionalnosti, već beleži tzv. subjektivni doživljaj nacionalne pripadnosti. To u prevodu znači da neko ko je Srbin, Hrvat ili Musliman može da se izjasni kao Jugosloven, jer je to njegov subjektivni doživljaj nacionalne pripadnosti. Ustanovljeno je da Romi i Vlasi spadaju u tzv. flotantne etničke grupe. To su one zajednice čiji pripadnici često menjaju stav o etničkom poreklu prilikom deklarisanja u popisnoj i vitalnoj statistici. Naime, Romi se ponekad izjašnjavaju kao Srbi, a ponekad kao Romi, dok se Vlasi ponekad izjašnjavaju kao Rumuni – ističe naš sagovornik.

Dr Knežević ističe da je maternji jezik mnogo jači i objektivniji pokazatelj etničke pripadnosti nego izjašnjavanje o nacionalnoj pripadnosti. Zbog toga mnoge zemlje zapadne Evrope prilikom popisa stanovništva ne pitaju za nacionalnu pripadnost, već za maternji i upotrebni jezik. Iako ima najdužu tradiciju popisa u Evropi, Francuska već 150 godina ne prikuplja podatke o veroispovesti i naciji i ne bavi se etničkom kategorizacijom stanovništva, dok se u funkciji politike integracije imigranata u popisima postavlja i pitanje o državi rođenja. U Americi se to pitanje nikad nije postavljalo: Amerikanci su oni koji plaćaju porez državi. U Kanadi kategorije kao što su zemlja rođenja, jezik, religija ili poreklo čine osnovu za određivanje etničkog identiteta. I Makedonci su pitanje o nacionalnoj pripadnosti nedavno izbacili iz popisa stanovništva, a preporuka Evropskog statističkog biroa je da se pitanje o etničkoj pripadnosti prilikom popisa ne postavlja.

– Ilustrativni dokaz teze da je maternji jezik pravi pokazatelj etničke pripadnosti predstavljaju Vlasi. Tako se, primera radi, prilikom popisa stanovništva 1961. godine, svega 1.368 osoba deklarisalo kao Vlasi, dok je čak 106.656 njih reklo da im je vlaški maternji jezik. Inače, Vlasi su među prvim etničkim grupama koje su ušle u proces demografske depopulacije, jer su zbog velikog siromaštva decenijama imali politiku jednog deteta. Vlasi su još šezdesetih godina prošlog veka počeli da se iseljavaju u zapadnu Evropu, a vlaška sela u istočnoj Srbiji su gotovo pusta. Trend rumunizacije Vlaha započeo je rumunski akademik Georgi Valsan još u vreme Jovana Cvijića i taj trend je i danas na snazi – zaključuje dr Aleksandar Knežević.

Izvor: Politika