U Velikoj većnici Gradske kuće u Subotici u ponedeljak, 25. novembra, upriličeno je obeležavanje jednog od četiri nacionalna praznika Bunjevaca, Dana Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena, koja je 25. novembra 1918. godine održana u Novom Sadu i koja je rezultirala prisajedinjenjem Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji.

 Posle intoniranja himne Republike Srbije i svečane pesme Bunjevaca, predsednica Privremenog organa upravljanja Nacionalnog saveta bunjevačke nacionalne manjine mr Suzana Kujundžić Ostojić obratila se prisutnima. U svom izlaganju osvrnula se na događaj od pre 95 godina i značajnu ulogu Bunjevaca u stvaranju zajedničke države svih Slovena, te položaju Bunjevaca od 1918. godine pa do danas. Tom prilikom predsednica POU zamolila je predsednika Republike Srbije Tomislava Nikolića, da uloži napore kako bi se pomoglo Bunjevcima, kao jednom od autohtonih naroda u Srbiji. Prisutnima se obratio i gradonačelnik Subotice Jene Maglai, koji je istakao kako su Bunjevci primer da narod i kroz teška istorijska iskušenja može sebe da očuva i da ojača, ako je jedinstven i stalno neguje svest o svojoj samobitnosti.

Svečanoj akademiji prisustvovao je i predsednik Republike Srbije Tomislav Nikolić, čiji govor prenosimo u celosti.

 „Dragi Bunjevci, dame i gospodo, braćo i sestre.

Istorijskog 25. novembra 1918. godine, na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu, doneta je odluka o prisajedinjenu Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. U radu skupštine učestvovalo je 757 poslanika nacionalnog sastava gotovo identičnog onom koji i danas čini stanovništvo Vojvodine:

Srbi, Bunjevci, Slovaci, Rusini, Šokci, Hrvati, Mađari, Nemci. Među delegatima bila su 84 Bunjevca, tri Šokca i dva Hrvata.

Bunjevci sa severa Bačke dali su veliki doprinos. Oni su bili aktivni i u telima Skupštine (Veliki narodni savet, Narodna uprava), u lokalnim i regionalnim organima nove vlasti, a značajan je njihov angažman u Privremenom narodnom predstavništvu u Beogradu, naročito u aktivnostima oko razgraničenja Kraljevine SHS sa Mađarskom, o čemu je odlučeno na Pariskoj mirovnoj konferenciji, Trijanonskim mirovnim ugovorom 1920. godine.

To što su se do dana današnjeg održale različite nacionalne manjine jasno govori da je Srbija iskreno i materinski prigrlila sve nacionalnosti, razvijala i čuvala njihovu posebnost, uvek ponosno ističući da su njeni građani različite vere, nacije, jezika, kulture – njeno najveće bogatstvo.

Koliko je značajan i važan današnji dan za svekoliku istoriju Srbije, Vojvodine i jedinstvenog, autohtonog bunjevačkog bića na našem tlu, slikovito govore reči vođe Bunjevaca, popa Blaška Rajića, izrečene 1918. godine na subotičkoj železničkoj stanici na kojoj su dočekani srpski vojnici – oslobodioci:

„Gospodo, u ime bunjevačko – srpskog bića, u ime 70.000 Bunjevaca i Srba koji u ovom gradu stanuju, čast mi je pozdraviti vas kao vođe pobedonosne srpske vojske, kao osloboditelje potlačeni naroda teškog jarma.

Zveket vašeg oružja – to je glas zvona što navišćuje vaskrsenje naše. Dva krila slavne pobedničke vojske vaše mi smatramo kao dvi raširene ruke naše majke. To su ruke i čvrste od više nego četvorogodišnjeg ratovanja, ali ih se mi ne bojimo, već vas molimo da nas one prigrle i pritisnu na grudi materinske. Taj će zagrljaj pokidati lance naše i srušiti jaram pod kojim smo dosad čamili, pa ćemo biti slobodna dica u krilu mile majke, naše majke Jugovića.”

Regent Aleksandar je u svom govoru u subotičkoj Gradskoj kući, jula 1919. godine, istakao : „Ujedinjenje naše ne bi bilo potpuno ako u krugu ostale braće ne bi bilo dičnih Bunjevaca sa lepom Suboticom na čelu. Moja vojska, koja je i vaša vojska, puna je hvale za doček koji ste joj priredili. Ja sam srećan što u otadžbini vidim uz ostalu braću i vas Bunjevce, a znam da ćete vi vašim odanim radom i vašom vrednošću znatno doprineti da nam otadžbina bude napredna i čuvena”.

Tako je i bilo sve do kraja Drugog svetskog rata, kada se Glavni narodni oslobodilački odbor Vojvodine ogrešio o vas i Šokce donoseći 1945. godine uredbu kojom se, u ime naroda, kaže: „To vam se naređuje da sve Bunjevce i Šokce imadete tretirati isključivo kao Hrvate bez obzira na njihovu izjavu, naročito u legitimacijama, biračkim spiskovima, putnim dozvolama i raznim drugim spiskovima po narodnosti. Ubuduće se imaju unositi samo i isključivo kao Hrvati.”

Ovakva isključivost i istorijska neukost komunističke jugoslovenske doktrine dovela je do toga da je nasilno učinjen pokušaj asimilacije i pripajanja Bunjevaca i Šokaca hrvatskom nacionalnom korpusu. Ovaj dekret je bitno doprineo da se broj Bunjevaca sa preko 70.000, po popisu iz 1919. godine, smanji na 20.000 po popisu iz 2002. godine.

Ivan Vojnić Kortmiš kaže da u pogledu etničke pripadnosti Bunjevaca vlada veliko neslaganje.

„Rvacki autori i rvacki opridiljeni Bunjevci smatraje Bunjevce Rvatima i taku tvrdnju ni ne dokazivaje.

Kod Srba i srpski opridiljeni Bunjevaca priovladava stav da Bunjevci imadu određene elemente zasebne etničke grupe al da su poriklom Srbi.

Taki stav se u radovima dokaziva.

Imamo mišljenje da Bunjevci nisu ni Srbi ni Rvati već da pridstavljaje skupinu koja je u narodnom smislu obaško.

Ta mišljenje se dokazivaje sačuvanim pismenima iz prošlosti i zastupaje ji uglavnom bunjevački autori.

Otaleg podila med njima, na one koji kažu da su Bunjevci i one koji kažu da su bački Hrvati.”

Biskup Ivan Antunović 1870. godine piše „Kako se ime naroda i zemlje, u imenu Ilira i Traka, samo i jedino, u nami zadržalo, pa nijednom drugom puku, koji je ovuda živio, nije to ime podijeljeno”.

Odnosno, na savremenom jeziku iskazano: „Bunjevci su autohtoni ostatki stari Slovena što se očituje naročito u ostacima paganski običaja ( Dužijanca, Božić, Banice, odnosno Kraljice, cviće Perunika oko salaša, ilirski simboli u grbovima plemićkih porodica, ilirska tvrda ikavica, stara prizimena, konstitucija tila, odnosno antropološka svojstvenost koju je zapazio i franjevac Unji, nošnja, pregača, opaklija, šubara, kožuv i drugo.”

Srbija prepoznaje Bunjevce kao autohtoni južnoslovenski narod. Niste ni Srbi ni Hrvati već autentična slovenska narodnost koja ima sve atribute posebnosti i jedinstvenosti: svoj kulturni identitet, folklor, istorijsko nasleđe.

Vekovima živite na prostorima koje i danas naseljavate. Vaše je pravo da čuvate svoju posebnost i da svugde i uvek ponosno ističete da ste Bunjevci iz Srbije.

S pravom čuveni lingvist sa Beogradskog univerziteta, prof. dr Ranko Bugarski, ističe da se govor Bunjevaca može definisati kao jezik kulture sa elementima nacionalne kulture.

 

Dragi Bunjevci,

Vaš osećaj pripadnosti Vojvodini i Srbiji kao svojoj matičnoj zemlji izuzetan je izraz nacionalne i patriotske svesti. Razume se da je dekret iz 1945. godine nevažeći i da vam je vraćeno vaše ljudsko pravo da se slobodno i ponosno izjašnjavate kao Bunjevci.

Ali u toj borbi, kako je zapisao jedan Bunjevac, bez podrške lokalnih, pokrajinskih i republičkih vlasti neće biti još dugo moguće.

Evo da i ja primetim da vaša domovina Srbija može i želi da uradi mnogo više za očuvanje bunjevačke autohtonosti. Odavno je trebalo izvršiti i standardizaciju bunjevačkog ikavskog dijalekta, učiniti više na otvaranju odeljenja u školama na ikavici kao svakodnevnom govoru Bunjevaca, otvoriti daleko veći prostor u medijima, poraditi više na literaturi.

To je posao države koji nam mora biti prioritetan u odnosu na bunjevačku nacionalnu manjinu, koja je bila među onima koji su pre 95 godina presudno doprineli da se Vojvodina prisajedini Kraljevini Srbiji.

 

Dragi Bunjevci, vaša Srbija, u kojoj danas ponosno živite, za vas i vaša buduća pokolenja je kuća sazidana na vašoj odluci od 25. novembra i rečima regenta Aleksandra, sa krovom koji je izgradio naš Ustav. Niko i nikada ne sme da ugrozi vašu i našu zajedničku kuću.

Zaslužili ste to svojim odnosom prema Srbiji, doprinosom napredovanju i slavi naše zajedničke jedine otadžbine.

Neka vam je srećan praznik koje je zlatnim slovima upisan u istoriju Bunjevaca, Vojvođana, svih građana Srbije.”

 

Posle obraćanja predsednika Nikolića, predsednica POU Bunjevačkog nacionalnog saveta uručila mu je sliku od slame. U kulturno – umetničkom delu programa učestvovao je Mešoviti hor Srpskog kulturnog centra „Sveti Sava”, solistkinje Tamara Babić i Stela Bukvić, Aleksandar Rukavina i članovi Kulturno umetničkog društva „Bratstvo”.