Biografija generala, akademika i profesora dr Izidora Papa, jednog od pionira hirurgije srca u Srbiji, ikona je koja svedoči o naporima i dometima u periodu rađanja naše kardiohirurgije, i njenim uspesima u zemlji i svetu. Izidor Papo rođen je 31. decembra 1913. godine u Ljubuškom (BiH), u porodici sefardskih Jevreja, kao četvrto dete opštinskog službenika Jozefa Papa i Klare Levi, potomaka španskih doseljenika iz 17. veka koji su ovde pronašli novi dom. Osnovnu školu i gimnaziju završio je 1932. godine u Mostaru kao najbolji đak, a Medicinski fakultet u Zagrebu završava u najkraćem roku već 1937. godine (srednja ocena 10).
Posle odsluženog vojnog roka i obavljenog lekarskog staža, ovako briljantan uspeh tokom školovanja doneo mu je prednost na poslediplomskom usavršavanju uz stalno zaposlenje na Hirurško-ginekološkom odeljenju Opšte bolnice u Sarajevu. Međutim, dramatični događaji s početka Drugog svetskog rata nisu mimoišli ni ove prostore i dr Izidor Papo, nažalost, bio je svedok tragične sudbine svoje uže i šire porodice u fašističkim antisemitskim pogronima 1941. godine. Ustaše su ubile preko 50 članova njegove porodice, uključujući sestru i brata. Sklanjajući se od ratnog bezumlja i užasa, odlazi u Mostar gde je italijanska okupaciona vlast imala nešto blaži stav prema Jevrejima. Radio je na Hirurškom odeljenju Opšte bolnice u Mostaru. U novoj sredini nije mogao ni ostati ni opstati dugo jer se politička situacija iz dana u dan pogoršavala i dr Izidor Papo pristupa Mostarskom partizanskom bataljonu odakle, kasnije, dospeva u hiruršku ekipu Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Tokom ovih dramatičnih zbivanja, sticao je ratno hirurško iskustvo suočen s nedostatkom osnovnih medicinskih i materijalnih sredstava u profesionalnom radu.
Sticajem povoljnih okolnosti dr Izidor Papo upućen je februara 1944. godine na stručno usavršavanje u Italiju, u savezničke medicinske centre kojima je rukovodio profesor Rodni Smit (kasnije Lord Smith of Marlow), koji ga je 1969. godine predložio za člana Kraljevskog hirurškog koledža. To članstvo mu je bilo i najduže.
Iste godine unapređen je u potpukovnički čin i postaje zamenik šefa Jugoslovenske sanitetske misije u Bariju (Italija), a krajem 1944. godine u ovaj centar stiže i Sovjetska sanitetska misija s 35 lekara i 35 medicinskih sestara. Tom prilikom dr Izidor Papo upoznaje buduću suprugu koja je, kao hirurška instrumentarka, bila član njegovog tima u operacionoj sali Armijske bolnice Jugoslovenske armije na Sremskom frontu od februara do 9. maja 1945. godine kada se, po proglašenju mira, sovjetska sanitetska ekipa vratila u SSSR.
Po završetku rata, u periodu 1945 – 1948. godine, boravi na univerzitetskim klinikama u Moskvi i Lenjingradu, danas Sankt Petrburgu, na specijalističkom usavršavanju kod istaknutih ruskih hirurga: A. N. Bakuljeva, A. A. Višnjevskog, B. V. Petrivskog i S. S. Judina. Ovde je tokom usavršavanja 1947. godine položio specijalistički ispit iz opšte hirurgije. Radeći s Judinom naučio je hiruršku tehniku rekonstrukcije jednjaka koju je kasnije modifikovao (operacija po „Judinu i Papu“) i po povratku primenjivao u zemlji. Ovom tehnikom operisao je preko 350 bolesnika, po čemu je stekao međunarodno priznanje.
Po povratku u zemlju, 1948. godine, postavljen je za načelnika Drugog hirurškog odeljenja Glavne vojne bolnice u Beogradu, koja će s vremenom prerasti u Hiruršku kliniku VMA čiji načelnik je bio preko 30 godina. Godine 1950. izabran je za docenta, 1953. za vanrednog profesora, a već 1956. godine izabran je za redovnog profesora hirurgije, načelnika katedre i glavnog hirurga u JNA.
U okviru sudijskog putovanja na svom trećem usavršavanju u Sjedinjenim Američkim Državama tokom 1950. godine, prof. dr Izidor Papo u više kliničkih centara (klinika Mejo u Ročesteru, klinike u Filadelfiji itd.) upoznaje najnovija naučna i tehnička dostignuća u dijagnostici srčanih oboljenja, kao i neslućene mogućnosti lečenja u humanoj medicini, što ga je veoma impresioniralo i usmerilo u daljem radu. Pedesetih godina na VMA počinju da se rade operativni zahvati na „zatvorenom srcu“, pretežno urođene srčane mane (zatvara se zaostali aortoplućni kanal kod dece i premošćuju urođena suženja aorti, izvode se arterijskoplućna premošćavanja, kao i zatvorene komisurotomije zaliska plućne arterije kod dece s urođenim cijanotičnim manama), a rade se i zatvorene komisurotomije mitralnog zaliska i perikardiektomije kod odraslih osoba sa stečenim oboljenjima na srcu.
U periodu 1960 – 1961. godine na VMA uvode se nove i za tadašnje vreme izuzetno uzbudljive operacije na zaustavljenom i otvorenom srcu, u vantelesnom krvotoku i hipotermiji, pomoću ekstrakorporalne cirkulacije. Od 1962. godine kateterizacijom i angiokardiografijom se dijagnostikuju, a hirurškim putem i leče sve složenije urođene srčane mane. Od 1965. godine se kod stečenih oboljenja na srcu izvode operacije zamene srčanih zalistaka arterficijalnim protezama. Godine 1961. profesor Papo postaje dopisni član SANU, a već 1968. godine i redovni član. U čin general-pukovnika sanitetske službe unapređen je 1975. godine. Održao je brojna predavanja širom sveta: Vašington 1973, Barselona 1973, Los Anđeles 1973, Čikago 1974. godine; Buenos Ajres 1974, Lima 1974, La Paz 1979, Geteborg 1983, Hjuston 1987. itd, kao i veliki broj predavanja u našoj zemlji.
Dr Isidor Papo je član mnogih lekarskih udruženja i akademija: Udruženje hirurga Jugoslavije, Austrijsko društvo traumatologa; Međunarodno društvo hidatologa; Američko društvo kardiologa; Američko društvo vojnih lekara (počasni član); Hirurško društvo Los Anđelesa; Međunarodno društvo hirurga; Englesko društvo hirurga; Britansko društvo grudnih lekara; Kraljevski hirurški koledž Engleske (počasni član); Nemačko društvo hirurga; Grudno-hirurško društvo Bolivije; Društvo hirurga Pariza (počasni član); Međunarodno društvo digestivne hirurgije; član Hirurške akademije Pariza; počasni član Akademije medicinskih nauka Perua; počasni član Akdemije medicinskih nauka SLD; dopisni član ANU u Sarajevu; dopisni član JAZU u Zagrebu; redovni član SANU u Beogradu; član Saveta Federacije u Beogradu; počasni doktor Univerziteta u Mostaru. Predsednik Hirurške sekcije SLD-a bio je u period od 1963. do 1966. godine. Bio je dobitnik i brojnih nagrada i visokih priznanja, kao što su: nagrada Avnoja; nagrada Zavnobiha; nagrada “22. decembar JNA”; Oktobarska nagrada grada Beograda; Sedmojulska nagrada Republike Srbije; nagrada grada Mostara; nagrada Višnjevskog, u Moskvi.
U kolekciji brojnih odlikovanja i visokih odličja izdvajaju se: Partizanska spomenica 1941; Orden Jugoslovenske zastave s lentom; Orden Jugoslovenske zvezde s lentom; Orden Partizanske zvezde prvog reda; Orden za hrabrost, Engleski orden Vitez Britanske imperije i dr. Godinama je bio član uređivačkog odbora časopisa “Vojnosanitetski pregled”. Ukupno je objavio 218 radova koji su, prema ličnoj dokumentaciji profesora Papa, citirani 285 puta. Predanim radom i izuzetnom stručnošću stekao je slavu svetskog hirurga, stvorio je hiruršku školu kroz koju je na VMA prolazio veliki broj hirurških kadrova iz svih većih zdravstvenih centara u zemlji, ali i iz nekih inostranih zdravstvenih institucija. Knjigu “Istorija kardiohirurgije u Srbiji” grupe autora (urednik Dušan Velimirović) izdao je Oxford book media solution u Beogradu 2017. godine.
Penzionisan je 1982. godine. Umro je 14. oktobra 1996. godine u 83. godini, a sahranjen je na Jevrejskom groblju u Beogradu u prisustvu brojnih prijatelja i poštovalaca.
Izvor: Politika
Foto: Politika
