Sredinom 2019. godine na inicijativu troje entuzijasta, članova jevrejske opštine Beograd, osnovano je neprofitno Udruženje i elektronska onlajn baza pod nazivom Jevrejska digitalna biblioteka (JDB) koja sada u 2021. godini poseduje brojne naslove pisanih izvora.
Ova sistematizovana i uređena baza – repozitorijum, omogućava svim zainteresovanim korisnicima da putem Interneta i onlajn pristupa imaju mogućnost za korišćenje, čitanje, kopiranje, ali i deponovanje sopstvenih publikacija i druge građe u vezi sa jevrejskim nasleđem u Srbiji, zemljama bivše Jugoslavije i šire. Cilj je kontinuirana digitalizacija pisanih izvora – knjiga, kataloga, časopisa, stručnih radova, doktorskih disertacija, separata, lične i porodične građe i priča, članaka, slika, dokumenata – ali i postavljanje u bazu različite građe sa jevrejskom tematikom iz oblasti audio, filmskih i video zapisa.
Osnovna oblast interesovanja za digitalizaciju i postavljanje u bazu jeste jevrejsko kulturno, versko, istorijsko i materijalno nasleđe sa ciljem omogučavanja dostupnosti sve te građe što širem krugu zainteresovanih korisnika, istraživača i stručne javnosti. Svakako baza je posebno zanimljiva i za mnoge jevrejske pojedinci i zajednice za koje JDB ima izuzetan značaj kao deo porodične, lokalne i nacionalne istorije.
Objedinjavanjem na jednom mestu sve te građe, olakšava se njeno prikupljanje, proučavanje, predstavljanje, afirmisanje i očuvanje opšteg jevrejskog nasleđa vezanog za istorijske događaje, književno stvaralaštvo, jezik i pismo, običaje, udruženja, sportska društava, jevrejsku kuhinju, te prezentovanje podataka o svetovnim i sakralnim jevrejskim objektima (sinagogama, školama, javnim i kulturnih ustanovama, grobljima, itd.).
Posebno značajnu oblast iz koje se vrši digitalizacija pisane građe i postavljanje video i filmskih zapisa, jesu knjige, članci, izložbe, sećanja savremenika i drugo, koji se tiču promovisanja različite bibliotečke građe i literature, te video i filmskih zapisa koji svedoče o stradanju Jevreja tokom Drugog svetskog rata u Holokaustu.
U periodu od dve godine, koliko ova baza postoji, sada 2021. godine, u punom tekstu je postavljeno oko dve hiljade knjiga, članaka, audio i video zapisa, pre svega na srpskom ali i engleskom, ladino-španskom, hebrejskom, mađarskom, francuskom, nemačkom, hrvatskom i bosanskom jeziku. A cilj je i želja da toga bude još i više. I biće!
Na početnoj stranici/ekranu JDB mogu se videti najnoviji zapisi (knjige, časopisi, stručni radovi, priče, audio, video materijali, izložbeni katalozi, itd.) koji su prikazani po hronologiji njihovog postavljanja u bazu.
Baza je organizovana tako da korisnik JDB sve dokumente (knjige, članke, audio ili video zapise,…) traži i pretražuje preko: naslova, imena autora, teme, ključne reči – ili putem godine objavljivanja (izdavanja) – ili prema tipu dokumenta. Prema želji korisnika prikaz građe može se videti i pretraživati u okviru navedenih tema/kategorija, po odabranom jeziku (srpski ili engleski), odnosno pismu (latinica ili ćirilica).
Za sada postoji 14 temata unutar kojih se može tražiti određena knjiga ili druga građa, a unutar svakog postoje podgrupe, koje korisniku olakšavaju pretragu za konkretnom građom koja ga interesuje (događajem, institucijom, osobom, sadržajem, itd.).
Svaki zapis koji se odnosi na pojedinačnu publikaciju (knjigu, katalog, časopis, stručni rad, priču, audio, video, itd.) popraćen je slikom njene korice-naslovnice, kao i pratečim apstraktom i ključnim rečima koji daju osnovnu informaciju o njenom sadržaju. Daljom pretragom mogu se dobiti svi bibliografski i drugi elementi koji se odnose na konkretnu odabranu publikaciju, a to su: ime autora, mesto izdanja, godina izdanja, izdavač, broj strana, dužina trajanja – za audio i video materijale, dodatni linkovi i različite vrste napomena koje mogu biti od koristi).
Svi predstavljeni naslovi (temati), apstrakti i ključne reči dati su na srpskom i engleskom jeziku.
Ono što je važno jeste da zahvaljujući načinu digitalne obrade svih skeniranih stranica iz knjiga i ostale pisane građe (tehnikom OCR-a) korisnik koji pregleda određeni tekst, može isti da kopira ceo ili samo njegove delove koji ga interesuju, kao i da ga pretražuje po određenoj reči ili rečenici.
Rukovodioci baze za sve postavljene knjige i ostalu građu obezbeđuju i pismenu saglasnost autora, izdavača ili nosioca autorskih prava.
Za građu za koju nije dobijena saglasnost, daju se samo opšte informacije o njoj (sa svim pratećim bibliografskim elementima), bez mogućnosti pregleda njenog samog sadržaja. Ukoliko se, i kada se saglasnost dobije, postavlja se i puni sadržaj.
Okolnost da je baza Jevrejske digitalne biblioteke do sada imala posećenost preko 4.000 korisnika, ne samo iz naše zemlje i okruženja, nego i globalno, nesumljivo govori o vrednosti i značaju onoga što ona nudi.
A tu vrednost i značaj prepoznale su i neke institucije u zemlji i inostranstvu koje su pozvale JDB na međusobnu saradnju. Pomenućemo ih – Mreža za borbu protiv antisemitizma (NOA – Networks Overcoming Antisemitism); Nacionalna biblioteka Izraela iz Jerusalima (NLI – National Library of Israel); Asocijacija jevrejskih biblioteka (AJL – Asocciation of Jewish Libraries); Haver Srbija; Filozofski Fakultet u Beogradu – Centar za studije jevrejske umetnosti i kulture; Muzej „21. oktobar“ u Kragujevcu; Vikipedija Srbije.
Nosioci projekta JDB posebno su ponosni na okolnost da je Vikipedija Srbije u saradnji sa Jevrejskom digitalnom bibliotekom, u okviru međunarodnog GLAM projekta za Galerije, Biblioteke, Arhive i Muzeje koji se odnosi na digitalizaciju kulturnog nasleđa, postavila na Vikipediju preko 50 novih i uradila dopunu 20 postojećih članaka. Ove teme ili članci do sada nisu bili obrađeni i predstavljeni na Vikipediji. Ti novi članci se odnose na određene jevrejske događaje, pojmove, institucije, ličnosti, porodice, jezik i jevrejske objekte (sinagoge, groblja, spomenike). Predloge za te nove teme dali su, i one su bile po izboru rukovodilaca JDB, a izvori za njihovo kreiranje i dopunjavanje bile su knjige i tekstovi koji su postavljeni u JDB. Ovim je značajno afirmisano upoznavanje šire, pre svega srpske javnosti, sa temama, događajima i ličnostima iz jevrejskog života i nasleđa u Srbiji ali i šire, o kojima do sada nije bilo dostupnih informacija na ovoj popularnoj i često korišćenoj onlajn enciklopediji koju koriste milioni korisnika širom sveta i koja se nalazi među pet naposećenijih sajtova na svetu.
Pomenimo i da je važnost i kvalitet onoga što radi JDB prepoznao i Savez jevrejskih opština Srbije koji je projektu JDB „Održavanje, razvoj i dopuna kolekcije o Holokaustu u okviru Repozitorijuma Jevrejske digitalne biblioteke“ za 2020. godinu, dodelio određena sredstva dobijena na ime Zakona o otklanjanju posledica oduzimanja imovine žrtvama Holokausta koje nemaju živih zakonskih naslednika.
Za kraj, recimo da su nosioci projekta Jevrejske digitalne biblioteke – Biljana i Aron Albahari i Ivan Pavle Nador.
Rad na postavljanju novih knjiga i tekstova u bazu Jevrejske digitalne biblioteke nastavlja se i dalje!
Izvor: SJO
Foto: SJO
