O našim sugrađanima Grcima se danas ne zna previše, i osim što neke prepoznajemo po prezimenima, o istoriji njihovog migrantskog doseljavanja u naš grad nema mnogo podataka. Možda i zato što su se vremenom sasvim asimilovali i osećaju se kao pravi Prokupčani.
A njihovo naseljavanje u Prokuplje započelo je još u tursko doba, naročito u oči oslobođenja, a intenziviralo se početkom dvadesetog veka. Grci su u to vreme peške ili na magarcima stigli do Prokuplja i naselili se u tadašnjem selu Garić, kasnije industrijskoj zoni grada.
Još daleke 1903. tri brata, Šterja, Nikolau i Stavra, u potrazi za boljim životom krenuli su iz Azvestohoriona (sela krečara), stigli do Prokuplja i tu se nastanili. Sa sobom su doneli i svoje zanate i običaje kraja iz kojeg su se doselili. Svi oni su bili krečari, i taj zanat su doneli u svoj “novi zavičaj”. Njihovi naslednici danas se smatraju Prokupčanima, mada rado odu i do svog starog zavičaja udaljenog svega 12 kilometara od Soluna, gde još uvek imaju brojnu rodbinu.
Braća Šterja, Nikolau i Stavra, bili su prvi veliki proizvođači kreča u Toplici. Imali su krečane sa pećima zidanim od kamena, i njihovim dolaskom i proizvodnjom, kreč počinje masovno da se koristi kao građevinski materijal u našim krajevima. Te porodice su samo deo brojnih grčko – cincarskih porodica naseljenih u Prokuplju, koje su donele novi duh u ove krajeve.
Nakon nekadašnje dubrovačke trgovačke kolonije iz srednjeg veka, prvu trgovinu modernog veka u Toplici započinju doseljenici, Grci i Cincari, koji su bili i prvi hotelijeri i pekari. Jedan od prvih lekara bio je izvesni vojni lekar Kalijadis, koji je kasnije otvorio privatnu praksu i bio vlasnik kafane “Pariz”, sa prenoćištem i velikim dvorištem za zaprežna vozila i odmor stoke.
Među prvim pekarima u gradu bio je Lazar (Lazaridis) Atanasijević. Grčko prezime mu je odavno zaboravljeno, ali je činjenica da je njegov potomak Andon Vasiljević – Grk, između dva svetska rata držao u Prokuplju pekarsku radnju i bio veoma napredan čovek. I prvi vlasnik čuvenog hotela “Evropa”, stecišta obrazovanih i progresivnih ljudi bila je grčka porodica Polihron.
Grci su se veoma dobro uklopili u prokupačku sredinu, budući da su svi, pa i poznata porodica Rombis, bili pravoslavci, te im se običaji nisu mnogo razlikovali od običaja domaćeg stanovništva.
Ipak, i oni imaju neke svoje karakteristike po kojima se za nijansu razlikuju od stanovnika sredine u kojoj su i oni već starosedeoci. Strogo vode računa o svom dinaru, širi im je izbor jela u kućnom jelovniku, a umesto srpskih krsnih slava, oni obeležavaju imendane.
Može se slobodno reći da su “naši” Grci u svakom pogledu postali pravi Prokupčani, odani i lojalni svom zavičaju u koji su se doselili još njihovi davnašnji preci.
Izvor: Topličke vesti
